a. Grobniki – wieś

Wieś Grobniki powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XII w. jako własność zakonu joannitów. Pierwsza o niej wzmianka (pod nazwą Hrobeniky, z datą 1183), pojawiła się w dokumencie wystawionym ok. 1240 r. Nazwa ta jest słowiańska i wywodzi się od Grobu Świętego w Jerozolimie, przy którym zakon joannitów miał siedzibę.
Od 1283 r. joannici mieszkali w Głubczycach, w tzw. Dworze Krzyżowym, a w Grobnikach posiadali inny dwór, przebudowany w XV w. na zamek. Komturowie joannitów wymieniani w dokumentach od XIII w., byli również proboszczami w Głubczycach.
W 1535 r., gdy mieszkańcy Głubczyc przyjęli luteranizm, joannici wyjechali na stałe do Grobnik. W 1559 r. komtur Jerzy Prószkowski rozbudował tutejszy zamek, przekształcając go w dwupiętrową rezydencję renesansową. Na południe, zachód i północ od kościoła, stały budynki majątkowe, graniczące z cmentarzem.
W 1810 r. dobra zakonne przejęło państwo pruskie i przeszły one wraz z zamkiem w ręce świeckie. Na północ od Grobnik, w kierunku na Lisięcice, znajdował się, również należący do komturii, dwór „Udziec Owczy”, do którego wiodła aleja topolowa. To właśnie na tej alei w 1834 r., odbył się pierwszy górnośląski wyścig konny. W 1855 r. grunty „Udźca Owczego” zostały sprzedane chłopom.
W dolinie biegnącej od zamku w kierunku południowo – zachodnim, znajdował się zagajnik zwany „Lasem Owczym”, w którym znajdowała się świątynia Sybilli. Lasek ten w 1850 r. polecił wykarczować właściciel majątku Mendel Samuel Berliner, a kilka lat później zburzono wspomnianą świątynię. Przedłużenie tej doliny za szosą, nazywano Zaroślami Szubienicznymi (choć nie rosły tam żadne krzewy). Wieszano tam ludzi skazanych na karę śmierci. Jako ostatnia została tam powieszona pewna kobieta z Zawiszyc o nazwisku Hanschke.
W Grobnikach znajdował się browar zamkowy i dwa młyny. Pierwszy z tych młynów, zwany zamkowym, został wydzierżawiony w 1718 r. W 1904 r. ten zaniedbany obiekt zakupił zarząd grobnickiej Kasy Oszczędnościowo – Pożyczkowej za 12 tys. marek. W 1905 r. zburzył go i wybudował nowy, elektryczny. Ponieważ był on źle zarządzany, po kilku latach go sprzedano prywatnemu właścicielowi. W 1903 r. powódź zniszczyła śluzę drugiego młyna i z powodu braku pieniędzy, nie została ona odbudowana, a młyn zamknięto.

We wsi znajdowały się również 3 wiatraki. Jeden z nich, stojący przy szosie wiodącej do Debrzycy, został wyburzony przed 1870 r., natomiast dwa pozostałe, przy szosie głubczyckiej i Domu Alei (gospoda znajdująca się nad rzeką Psiną między Grobnikami a Głubczycami), rozebrano w 1882 r.

W XIX w., po ustaniu stosunków pańszczyźnianych, znacznie poprawił się byt mieszkańców, o czym świadczą zachowane do dziś duże zagrody frankońskie. Szosę biegnąca z Głubczyc do Koźla, wybudowano w 1855 r. W 1890 r. powstała miejscowa agencja pocztowa, a w 1891 r. wieś otrzymała
połączenie telefoniczne. W 1896 r. powstała ochotnicza straż pożarna. Stara pieczęć wiejska przedstawiała głowę św. Jana Chrzciciela, patrona joannitów.

Podczas I wojny światowej zginęło 79 mieszkańców Grobnik, którym w 1924 r. ich krewni postawili za kościołem parafialnym pomnik. W marcu 1945 r. o Grobniki toczyły się ciężkie, radziecko – niemieckie walki frontowe, w wyniku których wieś zdobyła Armia Czerwona.
W maju 1945 r. powiat głubczycki przeszedł pod administrację polską, a w następnych miesiącach w Grobnikach osiedlili się Polacy wypędzeni z Kresów Wschodnich, głównie z województwa tarnopolskiego i z miejscowości: Baworów, Bucniów, Czartoria, Konopkówka, Ładyczyn, Mikulińce, Nastasów, Sieniawa, Tarasówka i Wola Mazowiecka. W 1946 r. zostali stąd wysiedleni Niemcy.
W Grobnikach urodził się w 1794 r. restaurator katolickiej muzyki kościelnej, ks. Karl Proske (zm. 1861 w Ratyzbonie). Po wojnie mieszkał tu polski drugi reżyser, Waldemar Prokopowicz (ur. 1944 w Bucniowie, zm. 2015 w Pyrach), który współtworzył m.in. następujące filmy: „Królowa Bona”, „Thais”, „Łuk Erosa”, „Pestka”, „Wesele”. Był też kierownikiem produkcji „Potopu” J. Hoffmana.

b. Szkoła
W 1780 r. wieś Grobniki otrzymała organizacyjny bodziec do rozwojuruchu umysłowego – szkołę elementarną. Szkoła stała się miejscem inicjacjikulturowej, dając podstawy do dalszego kształcenia i rozwoju intelektualnegojej mieszkańców. Początkowo szkoła mieściła się w zakupionej przezmieszkańców wiejskiej chacie, którą zburzono w 1839 r., a na jejmiejscu wzniesiono piętrowybudynek, w którym mieściły się dwie duże klasy, mieszkanie dla nauczycielaoraz pokój dla adiunkta. W 1887 r. szkoła przeniosła się do nowoczesnegona owe czasy budynku, mieszczącego cztery duże klasy, dwa mieszkania dlanauczycieli oraz dwuizbowe mieszkanie dla woźnego („szkoła czerwona”).Obiekt ten służy do dziś jako szkoła podstawowa i przedszkole.
Społeczna funkcja szkoły polegała na tym, że rozbudzała umysły, inspirowałaciekawość poznawania rzeczy nowych i nieznanych, dając podstawy dalszegokształcenia i awansu społecznego. Przykładem owego awansu był lekarzwojskowy, kanonik i kapelmistrz katedralny w Ratyzbonie, syn miejscowegosołtysa Karl Proske (1774–1861) oraz słynni na Śląsku nauczyciele ipropagatorzy muzyki kościelnej, bracia Bernard, Alojzy, Wilhelm, KarlKothe.
c. Straż Pożarna
Niezmiernie ważnym czynnikiem integrującym społeczność wsi wokółdobra wspólnego, było założenie w 1896 r., pierwszej w powiecie wiejskiejstraży ogniowej.
Społeczna funkcja straży ogniowej wyrażała się zarównow profilaktyce przeciwpożarowej, jak i w uczestnictwie w wielu formach życia wsi. Po II wojnie światowej działalność straży była kontynuowana, w ramachzorganizowanej w latach pięćdziesiątych XX w. Ochotniczej Straży Pożarnej.
Dziś strażacy ochotnicy, skupieni w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej, są kontynuatorami chlubnych tradycji ruchustrażackiego,liczącego w Grobnikach ponad sto dwadzieścia lat. Chroniąc życiei mienie ludzkie, pełnią ważną funkcję humanitarną.

d. Szpital i Hospicjum Maltańskie
Z polecenia komtura Wartenberga, Kawalerowie Maltańscy założyli w Grobnikach w 1535 r. szpital. Budynek szpitalny wzniesiono na wschód od kościoła. Na jego utrzymanie komtur podarował szpitalowi po dwałany ziemi należącej do wsi Bernacice i Debrzyca. Szpital świadczył usługi nieprzerwanie do 1811 r. Po kasacji zakonu i opuszczeniu wsi przez joannitów budynki szpitala popadały w ruinę.
W 1884 r. proboszczem w Grobnikach został syn miejscowego sołtysa ks. Johannes Kothe.
Zafascynowany ideą niesieniapomocy biednym mieszkańcom okolicznych wsi, proboszcz ks. JohannesKothe, reaktywował działalność prowadzonego w Grobnikach przezjoannitów hospicjum typu maltańskiego. W latach 1881–1893 zostałzbudowany ze składek mieszkańców i pieniędzy z dóbr kościelnych,dwupiętrowy budynek hospicjum,którego prowadzenie 19 września 1893 r., powierzono siostrom z zakonuelżbietanek.Hospicjum to istniało nieprzerwanie do 1947 r.
Hospicjum wzniesiono na miejscu wyburzonych budynków szpitala joannickiego.Nowy budynek posadowiono na planie litery „L”, w modnym wówczas w Prusachstylu łączącym elementy neogotyckie z elementami neoklasycystycznymi,nazywanego często stylem rombowym. Architektem mógł być (wedleprzypuszczeń) znany w Cesarstwie Niemieckim August Nobla. Budynek warchitektonicznej formie niczym nie zmienił się od XIX wieku. W północno-wschodnim rogu, na wysokości stropu pierwszego piętra, ksiądzKothe nakazał wmurować posadowioną na konsoli figurę Matki Boskiej.
Figura ta pochodzi z byłych ogrodów zamkowych. W części parterowejnowego hospicjum urządzono ambulatorium, a na piętrach sale. Napoddaszu znajdowały się pomieszczenia gospodarcze.Do obsługi hospicjum, ks. Kothe sprowadził siostry elżbietanki.Zakonnice przybyły do Grobnik 18 września 1893 r. Były to siostraSeweryna Heckel i matkaArmenia. Ich przyjęcie miało niezwykle uroczystą oprawę. 29 września nastąpiłouroczyste oddanie budynku do użytku, z jednoczesnym powierzeniem opiekimedycznej elżbietankom. Przełożoną szpitala została matka Melchiora. Siostryzostały zakwaterowane na plebanii, zajmując pomieszczenia na parterze, zaśproboszcz ks. Kothe i wikariusz ks. Bertold Dittrich, zajęlipomieszczenia na piętrze.
W działalności charytatywnej hospicjum wspierali obaj księża, organizujączbiórki pieniężne, nie tylko w Grobnikach, ale i w miejscowościach dekanatów głubczyckiego i kietrzańskiego. W 1914 r. świat ogarnęła zawierucha wojenna.Wybuchła I wojna światowa, pierwsza wojna o charakterze totalnym, w którązaangażowane były nie tylko armie, ale także ludność cywilna. W trzecim rokujej trwania, straty dotknęły niemal każdą rodzinę niemiecką, a spowodowanyblokadą głód, coraz boleśniej zaczął dawać się we znaki wszystkim Niemcom.Był to najczarniejszy okres w działalności hospicjum. Głodował zarówno personel,jak i podopieczni. Brakowało dosłownie wszystkiego. Okres międzywojennyokazał się dobrym okresem dla hospicjum. Ówczesny proboszcz, ks. kanonikUzeschny, nawiązał współpracę z zakonem maltańskim, który w 1935 r. przejąłmerytoryczny nadzór nad hospicjum, wspierając je finansowo. Personeldodatkowo powiększył się o dwie siostry, a przy znacznym wsparciufinansowymrycerzy maltańskich, wybudowano przedszkole. Opieką przedszkolną objęto 90dzieci. Na budynku od strony południowej nowo wybudowanego przedszkola,umieszczono napis: „Christ-Konig-Heim” (Dom Chrystusa Króla). Hospicjumdziałało nieprzerwanie do 1946 r. Ostatnim w nim leczonym pacjentembył Władysław Tomczyszyn, który jako dziecko uległ poważnemu oparzeniuw czasie transportu repatriacyjnego.

pl_PLPolish
pl_PLPolish